Ο παραλίμνιος προϊστορικός οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα, που βρίσκεται 3 χλμ. δυτικά της σύγχρονης εγκατάστασης, παρουσιάζει εκτεταμένη διάρκεια κατοίκησης, η οποία καλύπτει χρονικά 5300 χρόνια και εκτείνεται στο σύνολο σχεδόν της Νεολιθικής Εποχής και Εποχής του Χαλκού (6500-1 200 π.Χ. ΙΖ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων).
Η περιοχή γνωρίζει μεγάλη ακμή στην ελληνιστική περίοδο. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνεια την ελληνιστική πόλη των Πετρών (κοντά στο Αμύνταιο) κα ομόχρονη με την Πέλλα και το Δίον και την Ακρόπολη Ηράκλειας (στο λόφο του Αγίου Παντελεήμονα πάνω από τη Φλώρινα). Στην αρχαιότητα η περιοχή λεγόταν Λυγκηστίς ή Λύγκος και σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ( VIII 137,1 & 138,2), Στράβωνα (7,326), το Διόδωρο το Σικελιώτη (16,4) και τον Θουκυδίδη ( II 99,2 & IV 82, 124, 128), σπουδαιότερες πόλεις ήταν η Ηράκλεια που ίδρυσε ο Φίλιππος το 352 π.Χ. στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η Φλώρινα, η Κέλλα (σημερινή Κέλλη), η Βεύο (σημερινή Βεύη) και η Μελιτώνα (σημερινή Μελίτη) με κατοίκους Έλληνες Δωρικής καταγωγής.
Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά του Ηροδότου στο κεφάλαιο του Ουρανία (137) για τη Λεβαία, που σήμερα ανήκει στο Δήμο Φιλώτα: "Του δε Αλεξάνδρου τού έβδομος γενέτωρ Περδίκκας εστί ο κτησάμενος... την τυραννίδα τρόπω τάδε εξ' ργεως έφυγον ες Ιλλυριούς των Τημένου απογόνων τρεις αδελφέοι, Γαυάνης τε και Αέροπος και Περδίκκας... απίκοντο ες Λεβαίην πόλιν... οι δε απικόμενοι ει άλλην γην της Μακεδονίας οίκησαν πέλας των κήπων...". Ιδρυτής της /υγκηστικής δυναστείας ήταν ο Βρομερός, πατέρας του Αρραβαίου και παππούς της γιαγιάς του Αλεξάνδοου του Γ' του Μεγάλου.
Ο Φίλιππος ο Β' -πατέρας του Μεγ. Αλεξάνδρου - προσάρτησε την περιοχή στο Βασίλειο της Μακεδονίας. Το όνομα της οφείλεται στο μυθολογικό ήρωα Λύγκο ή στο σαρκοφάγο θηλαστικό Λύγκα. Στην ευρύτερη περιοχή ζούσαν οι Βρύγες, που κατοικούσαν στις Πρέσπες πολύ πριν από την κάθοδο των Δωριέων. Η γη των Βρυγών αποτελούσε μέρος της αρχαίας Λυγκηστίδος. Ήταν πάντα αυτόνομο κράτος με δυναστεία που συγγένευε με τους Βακχιάδες της Κορίνθου.
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής έπαιξε η Εγνατία οδός. Το 148 π.Χ. όταν η Μακεδονία γίνεται Ρωμαϊκή Επαρχία, η περιοχή της Φλώρινας υπάγεται στην 4η Τοπαρχία της "Ανω Μακεδονίας". Το όνομα της περιοχής δεν είναι τυχαίο. Για την ονομασία της πόλης και του νομού υποστηρίζονται διάφορες εκδοχές:
. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η ονομασία "Φλώρινα" προέρχεται από το όνομα του μυθικού Φλώριδος, ο οποίος ήταν φίλος των βασιλιάδων Ίδα και Κάστορα
. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ο ιστορικός Καντακουζηνός (14ος αι.) μνημονεύει τον "Φλερηνόν" ή "Χλερηνόν"
. Στα τουρκικά έγγραφα, που έχει εκδώσει το ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου, η "Φλώρινα" αναφέρεται συχνά.
. Στον "Κώδικα του Παρισιού" (14ος αι.) μαρτυρείται το "Κάστρο της Φλώρινας"
. Σε παρισινή γκραβούρα του 1684 αναφέρεται η " Florina "
. Ο τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσεμπελή (17ος αι.) καταγράφει τη "Φιλορίνα", η "πόλη των φλουριών ή των πουλιών φλώρων"
. Ο Ρήγας Φερραίος αναφέρει τη "Φιλουρίνα" στη "Μεγάλη Χάρτα" του
. Σύμφωνα με την πειστική ερμηνεία του ιστοριοδίφη Σωκράτη Λιάκου, από τη βυζαντινή ονομασία "Χλερηνός" προήλθε η αλβανόφωνη "Φολορίνα" ή "Φιλορίνα", δεδομένου ότι στη γραπτή τουρκική γλώσσα της Τουρκοκρατίας το -φ- και το -χ- γράφονται με τον ίδιο τρόπο. Από δω προφανώς, προέκυψε και η τελική ονομασία "Φλώρινα"
. Το βέβαιο είναι ότι η ονομασία "Χλερηνός" συγγενεύει νοηματικά και ηχητικά με τη "Χλωρίδα", θεά της βλάστησης, αλλά και με τη flora , τη χλωρίδα, κατά τους Ρωμαίους. Και οι ονομασίες αυτές δεν είναι άσχετες με την οργιώδη βλάστηση που υπήρχε στην περιοχή και καταπλακώθηκε από βίαιες γεωλογικές ανακατατάξεις.
Σήμερα, η Φλώρινα βρίσκεται πάνω σε τεράστια αποθέματα λιγνίτη και ξυλίτη. Η περιοχή μας αναφέρεται και σε Πατριαρχικά κείμενα, που φανερώνουν τόσο την ονομασία, όσο και τη θρησκευτικότητα των κατοίκων.
Στην περίοδο της τουρκοκρατίας η Φλώρινα αναφέρεται σε έγγραφα, γραμμένα τουρκικά και ελληνικά και μάλιστα πολύ νωρίς, γεγονός που δηλώνει ότι η γλώσσα και η γραφή δεν έχουν χαθεί. Το 1865 ιδρύεται η "Νέα Φιλική Εταιρεία" που προετοιμάζει την επανάσταση του 1878.
Ο Καπετάν Ναούμης απαγάγει τον Καϊμακάκη της Φλώρινας, μοναδικό γεγονός και γίνεται θρύλος και τραγούδια. Στα 1897 ο Καπετάν Κώττας - ο πρώτος Μακεδονομάχος- συγκροτεί αντάρτικο σώμα. Το 1904 έρχεται στην περιοχή ο Παύλος Μελάς και αρχίζει η τελική φάση του ένοπλου αμυντικού Μακεδόνικου Αγώνα. Στη διάρκεια του Μακεδόνικου Αγώνα και μετά από περιπλάνηση και συμπλοκή στα βουνά της περιοχής, ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε και θάφτηκε πρόχειρα στη Στάτιστα (σημερινός Μελάς). Οι σύντροφοι" του μετέφεραν το κεφάλι του και το έθαψαν στον γιο Χαράλαμπο, παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής Πισοδερίου.
Το 1912, ύστερα από 527 χρόνια σκλαβιάς (1385, κατακτητής Σουλτάνος Μουράτ ο Α') η περιοχή ελευθερώνεται αλλά όχι για πολύ, καθώς ακολουθεί ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1916 οι σύμμαχοι απελευθέρωσαν τη Φλώρινα, που για ένα περίπου μήνα κατείχαν οι Βούλγαροι.
Στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο, η Πρώτη Νίκη του '40 κατά των Ιταλικών στρατευμάτων από το 33ο Σύνταγμα της Φλώρινας γέμισε χαρά τους Έλληνες. Ακολούθησε η Γερμανική κατοχή, με μέρες δραματικές για τον τόπο που, δυστυχώς, έμελλε να συνεχιστούν για άλλα πέντε περίπου χρόνια, μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων το Νοέμβριο του '44. Το 1949 λήγει η εμφύλια σύρραξη, που διαδραματίστηκε κυρίως σ' αυτήν την περιοχή. Την περίοδο 1951-1954 ο Νομός Φλώρινας αποκτά τα σημερινά του όρια.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Η Φλώρινα είναι πόλη των γραμμάτων και των τεχνών. Δεκαετίες τώρα αποτελεί το κέντρο αναφοράς της πολιτιστικής δημιουργίας της Δυτ. Μακεδονίας.
Ήδη, με το πρώτο Διδασκαλείο δόθηκε το πνευματικό στίγμα στην περιοχή. Χιλιάδες είναι οι δάσκαλοι και οι νηπιαγωγοί που θυμούνται με νοσταλγία τα φοιτητικά τους χρόνια στη Φλώρινα. Γιατί, όχι μόνο εδώ θεμελιώθηκε η επαγγελματική τους κατάρτιση, όχι μόνο εδώ μορφώθηκαν και τους δόθηκε το έναυσμα να μορφώσουν χιλιάδες παιδιά, αλλά και πέρασαν όμορφες και ξένοιαστες μέρες στο ξεκίνημα τους.
Τη σκυτάλη έδωσαν σε νέους φοιτητές που συνεχίζουν την παράδοση, μορφώνονται και απολαμβάνουν τη ζωή σε μια πόλη ζωντανή.
Με τρία τμήματα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου ·Θεσσαλονίκης - Δημοτικής Εκπαίδευσης, Νηπιαγωγών και Βαλκανικών Σπουδών - και άλλα τρία τμήματα του Τ.Ε.Ι. Δυτ. Μακεδονίας - Φυτικής Παραγωγής, Ζωικής Παραγωγής και Εμπορίας και Τυποποίησης Αγροτικών Προϊόντων -οι φοιτητές στη Φλώρινα δίνουν πνοή και νεανικό ρυθμό στην καθημερινότητα των κατοίκων. Και οι κάτοικοι, σε αντάλλαγμα, προσφέρουν απλόχερα τον πολιτισμό και τις τέχνες τους.
Τα εικαστικά, τα γράμματα και η μουσική είναι για τους Φλωρινιώτες, ό,τι και το οξυγόνο. Όλα τα καλλιτεχνικά τους δημιουργήματα ξεπερνούν όχι μόνο τα όρια του νομού αλλά και της Ελλάδας. Από άκρη σε άκρη του κόσμου, από την Αμερική ως και την Αυστραλία, από τη Σουηδία και τη Γερμανία ως και τη Νότια Αφρική οι γόνοι των Φλωρινιώτικων οικογενειών, με τα γλυπτά, τους πίνακες ζωγραφικής, τα συγγράμματα και τις θεατρικές και μουσικές τους δημιουργίες κάνουν γνωστή την Ελλάδα στα πέρατα της γης.
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ
Φωτιές της Φλώρινας
Σήμα κατατεθέν της Φλώρινας είναι οι Χριστουγεννιάτικες Φωτιές. Έθιμο που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Κάθε γενιά το περιέλαβε με περισσή αγάπη και το προσάρμοσε στα χρόνια τα δικά της... Είναι κομμάτι της ζωής του κάθε Φλωρινιώτη... Μπορεί να έχει τις ρίζες του σε παγανιστικές εκδηλώσεις... στη λατρεία του ηλίου... Τώρα όμως είναι γερά συνυφασμένο με τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί στο μικρούλη Χριστό...και την αναγγελία της γέννησης του Σωτήρα του ανθρώπου. Γι' αυτό και μόλις σημάνει μεσάνυκτα 23 προς 24 Δεκεμβρίου, παραμονή Χριστουγέννων, κάθε γειτονιά της Φλώρινας ρίχνεται στο δικό της αγώνα...
Η προετοιμασία για το άναμμα της Φωτιάς κρατάει μήνες. Ομάδες παίδιων - αφού επιλέξουν ένα ασφαλές μέρος φύλαξης - αποθηκεύουν τόνους ξύλα και κέδρα που κόβουν από το βουνό. Για κάθε βραδυά υπάρχει και ο υπεύθυνος φύλαξης των ξύλων της γειτονιάς...Γιατί αλίμονο!...Καιροφυλαχτούν τα παιδιά άλλης γειτονιάς, που ετοιμάζονται να κλέψουν τα ξύλα -ας μην ξεχνάμε πως οι κάτοικοι της περιοχής είναι φύλο δωρικό - και ντροπή μεγάλη σ' αυτόν που δε θα καταφέρει να περισώσει την τιμή της γειτονιάς...και έπαινος σ' αυτούς που θα κλέψουν τα κέδρα χωρίς να τους πάρει κανείς είδηση... μόνο αντίποινα, όπως στην αρχαία Σπάρτη, δεν έχουμε...πια. Γιατί παλαιότερα, λένε, ούτε σχολείο δεν τολμούσαν να πάνε οι ανίκανοι σκοποί...
Καρναβάλι Ξινού Νερού
Λίγο αργότερα, ένας άλλος πολύ γνωστός για τις φυσικές πηγές του οικισμός-το Ξινό Νερό-διοργανώνει μεταμφιεσμένους και με άρματα και φυσικά με κρασί Αμυνταίου να ρέει άφθονο, οι νέοι της περιοχής αποτείνουν φόρο τιμής στο θεό Διόνυσο...στο μοναδικό οργανωμένο καρναβάλι του νομού..
Δυναμικό "παρών" σε όλες τις εκδηλώσεις χαράς, αλλά και σε όλες τις δύσκολες στιγμές του τόπου δίνουν πάντα οι απόδημοι της Φλώρινας...που ομολογουμένως είναι πάρα πολλοί...
Λυγκήστεια
Για αυτό, εδώ και χρόνια τώρα, το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου οι τοπικές αρχές ως ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης διοργανώνουν τα Λυγκήστεια". Οι ξενιτεμένοι της Φλώρινας, εντός και εκτός συνόρων της χώρας, κάθε χρόνο έχουν ραντεβού...Εκτός από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις με χορευτικά συγκροτήματα, μουσικές βραδυές με διάσημους αλλά και Φλωρινιώτες τραγουδιστές, εικαστικές εκθέσεις- έτσι και αλλιώς η Φλώρινα είναι ένα εικαστικό μουσείο χωρίς ημερομηνία λήξης- οι αρχές οργανώνουν δεξιώσεις προς τιμή των αποδήμων...
Χιλιάδες είναι οι επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι, που το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου κατακλύζουν την περιοχή και όχι μόνο για να επισκεφθούν τον τόπο ως "τουρίστες". Ένα σημαντικό πολιτιστικό γεγονός λαμβάνει χώρα...
Πρέσπεια
Ο τόπος και οι άνθρωποι του. Η φύση και το πνεύμα. Η πρώτη χειρονομία του έλλογου ανθρώπου που μετουσιώνεται σε Τέχνη. Σε Τέχνη και σε Λόγο. Ο μαγικός, πολύμορφος τόπος που καθιστά ανεπαρκή το σύγχρονο άνθρωπο να παρουσιάσει το μεγαλείο των ανθρώπων που βίωσαν και βιώνουν στην εσχατιά αυτή της πατρίδας μας, όλα τα μικρά και μεγάλα γεγονότα που σημάδεψαν το κορμί της χώρας μας. Ο σύγχρονος άνθρωπος μια ελάχιστη μυρωδιά των πραγμάτων οσμίζεται. Τα στοιχειωμένα σπήλαια της περιοχής, οι τοιχογραφίες των βράχων, η καχυποψία της γιαγιάς που βλέπει τους ξένους ως καταπατητές είναι όλα βιώματα εποχών, άλλων εποχών, που εξηγούνται αλλά δε δικαιολογούνται.
Οι εκδηλώσεις "Πρέσπες" ή "Πρέσπεια" γεννημένες με το τέλος του ψυχρού πολέμου, την πτώση των ιδεολογιών και στηριγμένες στο βαθύ πολιτικό ένστικτο του βουλευτή Γιώργου Λιανή, που σήμερα έχουν τη γενικότερη αποδοχή του πολιτικού κόσμου, ποτέ δεν υπήρξαν απλές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Εν σπέρματι, υπήρχαν σ' αυτές η Ειρήνη, η Καταλογή, η Συνεργασία, η Συνύπαρξη, η Ανθρωπιστική προσφορά.
Τα "Πρέσπεια" υπήρξαν αντίδοτο πριν ακόμα εμφανισθεί η ασθένεια. Μια ασθένεια που διέλυσε τη Γιουγκοσλαβία λαι αναβίωσε εθνικισμούς, επεκτατικές βλέψεις, φανατισμούς.
"Πρέσπεια": οι εκδηλώσεις που μέσα από τις διακρατικές επαφές υψηλού επιπέδου κυοφορείται το τέλος των εχθροπραξιών και γεννοβολάται η αδελφοσύνη. Το σημείο συνύπαρξης των λαών αλλά και της πολιτιστικής δημιουργίας. Τόπος και εκδηλώσεις που τίμησαν και τιμήθηκαν από τους κορυφαίους της Τέχνης, των Γραμμάτων, του Αθλητισμού, της Πολιτικής αλλά και της θρησκείας.
Πηγή
