Στον εσπερινό της Μεγάλης Πέμπτης, μετά την ανάγνωση του 5ου ευαγγελίου, βγαίνει ο Εσταυρωμένος από το ιερό και τοποθετείται σε κεντρικό σημείο της εκκλησίας για να τον προσκυνήσουν οι πιστοί. Την Μεγάλη Παρασκευή το μεσημέρι γίνεται στις εκκλησίες μας η τελετή της Αποκαθήλωσης. Ο ιερέας παίρνει το σώμα του Ιησού από τον Σταυρό και το θέτει στον Επιτάφιο, όπως είχαν κάνει με άδεια του Ποντίου Πιλάτου ο Ιωσήφ ο (από) Αριμαθαίας και ο Νικόδημος.
38 Μετὰ δὲ ταῦτα ἠρώτησεν τὸν Πιλᾶτον Ἰωσὴφ ὁ ἀπὸ Ἁριμαθαίας, ὢν μαθητὴς τοῦ Ἰησοῦ, κεκρυμμένος δὲ διὰ τὸν φόβον τῶν Ἰουδαίων, ἵνα ἄρῃ τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ· καὶ ἐπέτρεψεν ὁ Πιλᾶτος. ἦλθεν οὖν καὶ ἦρε τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ.
39 ἦλθε δὲ καὶ Νικόδημος ὁ ἐλθὼν πρὸς τὸν Ἰησοῦν νυκτὸς τὸ πρῶτον, φέρων μῖγμα σμύρνης καὶ ἀλόης ὡς λίτρας ἑκατόν.
40 ἔλαβον οὖν τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ καὶ ἔδησαν αὐτὸ ἐν ὀθονίοις μετὰ τῶν ἀρωμάτων, καθὼς ἔθος ἐστὶ τοῖς Ἰουδαίοις ἐνταφιάζειν.
41 ἦν δὲ ἐν τῷ τόπῳ ὅπου ἐσταυρώθη κῆπος, καὶ ἐν τῷ κήπῳ μνημεῖον καινὸν, ἐν ᾧ οὐδέπω οὐδεὶς ἐτέθη·
42 ἐκεῖ οὖν διὰ τὴν Παρασκευὴν τῶν Ἰουδαίων, ὅτι ἐγγὺς ἦν τὸ μνημεῖον, ἔθηκαν τὸν Ἰησοῦν.
Κατά Ιωάννη Ιθ’:38-42
Εκκλησιαστικά, ο όρος Επιτάφιος περιέγραφε αρχικά τη χρυσοκέντητη εικόνα που απεικονίζει τον Ιησού Χριστό μετά την Αποκαθήλωση, άλλες φορές μόνο Του και άλλες φορές μαζί με την Παναγία που θρηνεί, τον Ευαγγελιστή Ιωάννη που δεν έφυγε ποτέ από το πλευρό της Θεότοκου, τον Ιωσήφ και τον Νικόδημο που Τον προετοιμάζουν για την Ταφή. Σπανιότερα μπορούμε να δούμε σε χρυσοκέντητους Επιταφίους Ουράνιες Δυνάμεις (Αγγέλους, Τροχούς, Σεραφείμ και Χερουβείμ) να συμμετέχουν στον Θρήνο και τις Μυροφόρες.
Η ζωή εν τάφω κατετέθης, Χριστέ,
και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο
συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.
Επιτάφιος Θρήνος, Εγκώμια Στάση Πρώτη
Το χρυσοκέντητο μεταξωτό λειτουργικό ύφασμα που παραπάνω περιγράψαμε, μετά την Αποκαθήλωση τοποθετείται στο ειδικό ξυλόγλυπτο κουβούκλιο που αναπαριστά τον Τάφο του Χριστού. Ενώ λοιπόν αρχικά ο όρος Επιτάφιος αφορούσε μόνο την χρυσοκέντητη εικόνα, με τα χρόνια κατέληξε να χρησιμοποιείται και για το ξύλινο κουβούκλιο.
 |
| Επιτάφιος Άη Γιώργη - Λίλιουμ, Βιολέτες, Λευκά Τριαντάφυλλα, Γυψοφύλλη |
Σύμφωνα με την παράδοση, μετά τη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης και προς το ξημέρωμα της Μεγάλης Παρασκευής, νεαρές κοπέλες στολίζουν με άνθη τον ξυλόγλυπτο Επιτάφιο. Ο στολισμός του Επιταφίου ποικίλει, όχι απλά από περιοχή σε περιοχή αλλά και από ενορία σε ενορία. Διάφορα ανοιξιάτικα λουλούδια, βιολέτες άσπρες και μωβ, πασχαλιές, ενίοτε σε γιρλάντες, κοσμούν το πάνω μέρος του Επιταφίου. Στο εσωτερικό του Επιταφίου πολλές φορές φτιάχνουν κομπολογιές από μικρά λεπτά λουλούδια όπως άνθη πορτοκαλιάς και λεμονιάς. Σε κάποιους Επιταφίους μπορούμε να δούμε «κεντημένες» με λουλούδια και φράσεις όπως «Η ζωή εν Τάφω». Όσο οι κοπέλες στολίζουν τον Επιτάφιο, οι πιστοί κάποιες φορές ψέλνουν το μοιρολόι της Παναγιάς, τους Χαιρετισμούς του Σταυρού ή τον Επιτάφιο Θρήνο. Τα λουλούδια του Επιταφίου ονομάζονται Σταυρολούλουδα ή Χριστολούλουδα και πολλές φορές υπάρχουν μικρά άνθη (επιπλέον του στολισμού) για να τα παίρνουν οι πιστοί ως ευλογία, όταν προσκυνούν τη Μεγάλη Παρασκευή την εικόνα του Χριστού στον χρυσοκέντητο Επιτάφιο και το Ευαγγέλιο. Οι πιστοί, κυρίως τα μικρά παιδιά, αφού προσκυνούν τον Επιτάφιο παιρνούν σταυροειδώς από κάτω του.
 |
| Επιτάφιος - Μυροφόρες της Αγίας Αγαθής - Λονδίνο |
Κάθε Μεγάλη Παρασκευή βράδυ γίνεται η περιφορά του Επιταφίου και ψάλλεται από τους ψάλτες μαζί με όλους τους πιστούς ο Επιτάφιος Θρήνος (Η ζωή εν Τάφω, Άξιον εστί, Αι γενεαί πάσαι). Μπροστά-μπροστά στην περιφορά του Επιταφίου είναι ο Σταυρός, ο ιερέας και τα παπαδάκια με τα εξαπτέρυγα και τα λάβαρα. Στις μεγαλύτερες πόλεις συμμετέχει η μπάντα του Δήμου ή κάποια άλλη Φιλαρμονική, παίζει πένθιμα εμβατήρια ή συνοδεύει τον Επιτάφιο Θρήνο. Η πομπή σταματάει σε σταυροδρόμια και στις πλατείες και ο ιερέας κάνει δέηση. Μικρά κορίτσια ντυμένες Μυροφόρες κρατούν καλαθάκια με λουλουδάκια και ροδοπέταλα, που τα πετούν προς τον Επιτάφιο όταν ακουστεί η φράση «Έραναν τον τάφο, αι μυροφόροι μύρα» στη τρίτη στάση των Εγκωμίων. Οι πιστοί κρατούν αναμμένες λαμπάδες. Στο τέλος της περιφοράς του Επιταφίου όλοι οι πιστοί περνούν κάτω από τον Επιτάφιο.
Το Μεγάλο Σάββατο σε πολλές εκκλησίες η Θεία Λειτουργία και η προετοιμασία της Θείας Κοινωνίας, αντί να γίνει στην Αγία Τράπεζα μέσα στο ιερό, γίνεται στον στολισμένο Επιτάφιο. Ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος μόλις τελειώσει ο όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου τίθεται στην Αγία Τράπεζα και παραμένει εκεί ως την Ανάληψη.
Πηγή
